Na co dotacje?

Wsparcie z przyszłego unijnego budżetu będzie przede wszystkim skoncentrowane na rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach, ekologicznej, konkurencyjnej i sprzyjającej włączeniu społecznemu. Będzie to możliwe dzięki nowym programom operacyjnym. Na poziomie regionalnym realizowanych będzie 16 regionalnych programów operacyjnych (RPO) - 15 dla województw klasyfikowanych jako regiony kategorii „słabiej rozwinięte” (PKB na mieszkańca < 75 proc. średniej unijnej) i jeden program dla województwa mazowieckiego – kategoria „region przejściowy”, z uwagi na fakt iż PKB na mieszkańca Mazowsza kształtuje się na poziomie między 75 proc. a 90 proc. średniej w Unii Europejskiej. W przyszłych programach regionalnych będzie więcej środków niż obecnie - ok. 39 proc. całkowitej alokacji (dla porównania aktualnie na samorządy województw przypada 25 proc. całości unijnych środków). Regionalne programy operacyjne będą instrumentami dwufunduszowymi (finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego), co oznacza, że z ich środków będzie można realizować zarówno tzw. projekty miękkie (szkolenia) oraz inwestycje w infrastrukturę.

8 programów krajowych

W latach 2014-2020 w Polsce, na poziomie krajowym, realizowanych będzie 8 programów operacyjnych finansowanych z: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszu Spójności (FS), Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR). Największym programem w historii Unii Europejskiej był do tej pory program „Infrastruktura i Środowisko”, składający się z sześciu części (transport, środowisko, energetyka, zdrowie, kultura i szkolnictwo wyższe), dotyczył gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, przeciwdziałania i adaptacji do zmian klimatu, transportu i bezpieczeństwa energetycznego. Teraz zostanie zastąpiony nowym, mniejszym programem, który ma być głównie poświęcony transportowi i gospodarce niskoemisyjnej oraz klimatycznej, a także po części ochronie dziedzictwa kulturowego i infrastrukturze zdrowia. Finansowany będzie z EFRR i FS, na co przeznaczone zostanie  około 39 proc. budżetu przypadającego dla Polski.

Wiemy także, iż powstanie zupełnie nowy program poświęcony cyfryzacji, którego robocza nazwa to „Polska cyfrowa 2014-2020”, na który planuje się przeznaczyć 3 proc. funduszy UE. Finansowane będą tu projekty z zakresu włączenia społecznego, poprzez zapewnienie powszechnego dostępu do szerokopasmowego Internetu, upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych i zapewnienie odpowiedniej jakości treści i usług cyfrowych.

Nadal funkcjonować będzie program dla pięciu regionów Polski Wschodniej. Na wsparcie finansowe - przede wszystkim inwestycji w zakresie infrastruktury z EFRR - będą mogły liczyć województwa: lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie, na co planuje się przeznaczyć 3 proc. budżetu.

Dla przedsiębiorców Inteligentny Rozwój

Program o wstępnej nazwie Inteligentny Rozwój, związany z innowacyjnością, badaniami naukowymi i ich powiązaniem ze sferą przedsiębiorczości, będzie następcą kierowanego głównie do firm programu „Innowacyjna gospodarka’’. 3 obszary nowego programu to: wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji; podnoszenie konkurencyjności MSP, sektora rolnego oraz rybołówstwa i akwakultury oraz wsparcie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. Program finansowany będzie z EFRR, na co planuje się przeznaczyć 10 proc. środków polskiej części budżetu UE.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki zostanie zastąpiony przez nowy program Wiedza Edukacja Rozwój, dotyczący rozwoju kompetencji i umiejętności oraz dobrego rządzenia. Program finansowany będzie przez Europejski Fundusz Społeczny i obejmie 4 proc. środków przeznaczonych na politykę spójności.

Nadal w nowej perspektywie finansowej UE dofinansowane będą projekty na działania realizowane wspólnie przez partnerów z różnych krajów w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT). Na program ten planuje się zaledwie 1 proc. wszystkich środków.

Novum stanowić będzie przekazanie w zarządzanie na poziomie regionalnym blisko 75 proc. Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), na poziomie centralnym pozostanie zaledwie 25 proc. Na szczeblu krajowym EFS będzie finansował działania ukierunkowane na zwalczanie różnego typu dyskryminacji; poprawę, jakości, skuteczności i dostępności szkolnictwa wyższego, aktywnego i zdrowego starzenia się społeczeństwa, modernizacji i wzmocnienia instytucji rynku pracy; inwestycji w zdolności instytucjonalne oraz efektywność administracji publicznej. Natomiast na poziomie regionalnym dofinansowywane będą działania zapewniające dostęp do zatrudnienia osobom poszukującym pracy i nieaktywnym zawodowo; wspierające samozatrudnienie, przedsiębiorczość oraz tworzenie nowych miejsc pracy; aktywną integrację społeczności marginalizowanych; zwiększanie dostępności, wykorzystanie i jakoś technologii informacyjno-komunikacyjnych przez rozwój kultury informatycznej, inwestycji w e-integrację.

Zintegrowane Inwestycje Terytorialne

W polityce spójności na lata 2014-2020 bardziej widoczny będzie wymiar miejski. Jednym z najważniejszych narzędzi wsparcia miast będą Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT).  Wdrożenie ZIT w Polsce zaprojektowano na obszarze osiemnastu miast wojewódzkich oraz zależnie od decyzji władz regionów i zapisów kontraktów terytorialnych, w miastach o mniejszej wielkości. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne to instrument, dzięki któremu miasta i ich obszary funkcjonalne (czyli np. okoliczne gminy, których mieszkańcy studiują pracują lub korzystają ze znajdujących się w mieście instytucji kultury czy zdrowia) zostaną włączone w zarządzanie programami operacyjnymi i będą mogły realizować kompleksowe projekty precyzyjnie odpowiadające ich potrzebom (np. łączące wsparcie typowo  inwestycyjne z „miękkim”, tzn. szkoleniami, pomocą osobom wykluczonym).

Szersze zastosowanie znajdą również zwrotne instrumenty finansowe. W Polsce funkcjonują już takie instrumenty dofinansowywane ze środków unijnych, jak dokapitalizowanie funduszy pożyczkowych i poręczeniowych w ramach regionalnych programów operacyjnych, zwrotne instrumenty finansowe w ramach inicjatywy Jeremie.

Zwrotne instrumenty finansowe, jak poręczenia kredytów czy preferencyjne kredyty mają być na dużo większą skalę niż obecnie stosowane w ramach programów operacyjnych realizowanych w ramach unijnego budżetu na lata 2014-2020. Umożliwi to efektywne wykorzystanie ograniczonych środków publicznych przeznaczonych na politykę spójności, uproszczenie systemu wdrażania programów, a przede wszystkim ograniczenie obciążeń administracyjnych dla beneficjentów. Przyszłe wsparcie zwrotne musi bowiem w dużo większym stopniu niż obecnie zapewnić ułatwiony dostęp firm do kapitału, przy maksymalnym uproszczeniu całego systemu wdrażania.

3 obszary wsparcia

Podsumowując, pieniądze unijne będą inwestowane w dziedziny najbardziej istotne z punktu widzenia kraju. Mieścić się będą w trzech obszarach: zwiększanie konkurencyjności gospodarki, poprawa spójności społecznej i terytorialnej oraz podnoszenie sprawności i efektywności państwa. Wzrosną wydatki na innowacyjność gospodarki oraz na cele związane z gospodarką niskoemisyjną. Środki na transport będą skoncentrowane na modernizacji kolei, budowie i modernizacji kluczowych połączeń komunikacyjnych, np. autostrad, dróg ekspresowych i głównych dróg krajowych.
Zmniejszą się przede wszystkim nakłady na drogi lokalne. Znacznie szerzej stosowane będą zwrotne instrumenty finansowe (m.in. kredyty, poręczenia), zwłaszcza w obszarze wsparcia dla przedsiębiorców. Wiemy już, że fundusze unijne z nowej perspektywy dostępne będę dopiero pod koniec 2014 r. Przesunięcie to podyktowane jest opóźnieniem przyjęcia nowej perspektywy finansowej UE przez Radę Europejską. Prace Ministerstwa Rozwoju Regionalnego związane z opracowaniem nowych programów na lata 2014-2020 już trwają. Beneficjenci powinni więc ten czas efektywnie wykorzystać, przygotowując się do absorpcji środków wspólnotowych.

Agnieszka Żurawska-Tatała

Trenerka Europejskiej Grupy Doradczej

Źródło: fundusze-europejskie.pl